zondag 14 december 2008

Phonsavan: het land der kruiken en munitie

Een virus legt m’n computer lam en ik scratch hem. Een hele dag ben ik in de weer om alles terug in orde te brengen. Als ik de volgende dag goed aan m’n blog wil werken blijkt er overdag tot zonsondergang geen elektriciteit te zijn. De stroompanne resulteert in een internetloze avond. Aan het ontbijtstalletje trof ik een Lao die beweerde dat het twee dagen duren gaat... Het ergert me dat de guest house eigenaar doet of er niets aan de hand is. Ik besluit dan ook op te stappen en oostwaarts naar Phonsavan te trekken. Op de bus ontmoet ik twee andere meisjes waarmee ik ginder optrek. We reizen alle drie alleen en het klikt wel. Later deel ik met de Australische Naomi m’n kamer. De bus vertrekt om 8:30 en de verwachtte aankomsttijd is 17:00. De tocht is mooi maar je kan maar best niet te snel reisziek zijn. Haarspeldbochten volgen elkaar continu op. De Lao kunnen er niet goed tegen en worden meestal ziek. Het is de eerste keer dat ik met de bus veel vroeger dan verwacht aankom op m’n bestemming. Omstreeks 15:30 zijn we er al! Samen met de twee andere meisjes kunnen we kunnen gratis meerijden naar het centrum en beginnen aan de zoektocht van een slaapplek. In het minibusje ontmoeten we gasten die net een dag uitstap naar de vlakte der kruiken hebben gemaakt. We vragen ze uit. Phonsavan is juist één hoofdstraat en er is geen bal te doen. Ik ga met m’n kamergenote een biertje drinken en later spreken we af met de Duitse Suzanne. Samen gaan we bij de Indiër eten. We ontmoeten iemand die z’n dag uitstap de ochtend zelf regelde en daardoor een fikse korting kreeg. Wat gaan we doen? Op voorhand boeken of het zekere voor het onzekere nemen. Suzanne is een goede onderhandelaar. We mogen mee, lunch inclusief voor 120000 kip maar mogen er niks van aan de anderen zeggen. De jongens hadden 20$ betaald of 170000 kip! Om 20:30 liggen we al onder zeil. De volgende ochtend zijn we blij dat we bij het reisbureau hebben afgesproken. We kunnen als eerste opstappen en een goeie zitplaats bemachtigen. Het busje is overboekt. Er zijn 11 passagiers en de gids, maar liefst acht verschillende nationaliteiten. De Lao gids is een mager manneke en vraagt gewoon nog een beetje op te schuiven zodat men gevieren op drie zetelplekken zit... Probleem opgelost! We hebben ons ingeschreven om 3 sites met kruiken te bezoeken, een lunch te nuttigen en langs te gaan bij een Lao whisky distillerie. Eerst stoppen we in het kantoor van het bureau van toerisme. De voortuin ligt vol munitie. Een ouder Australisch echtpaar heeft de dag tevoren een film gezien en meneer weet een heleboel te vertellen over al dat wapentuig alsook de gids. We rijden naar de eerste site, tevens de grootste. Alvorens de site te betreden word je geconfronteerd met het feit dat er nog vele Amerikaanse bommen liggen. De veilige zone is afgebakend tussen twee stenen. De rode helft valt niet te betreden, de witte kant is gescreend en bomvrij gemaakt. Er is hoop en al niet meer dan een meterbreed pad gevrijwaard van springtuigen. Iedereen loopt keurig tussen lijntjes van de rood-witte markering. De origine van de kruiken is onduidelijk. Er is een legende dat ze gemaakt zijn van een pasta van gemalen steen, suikerriet en buffelhuid. Gegoten in een vorm werden ze in een plaatselijke grot gebakken waar in het plafond een soort schoorsteen te zien is. Echter een blinde kan zien dat de binnenkant uitgehouwen is. Merkwaardig is dat de kruiken uit kalksteen zijn vervaardigd, een steensoort die ter plekke niet voorkomt. Volgens een legende werden de kruiken gebruikt om laolao, de plaatselijke rijst whisky in op te slaan. Meer waarschijnlijk is dat het urnen zijn waarin men begraven werd. Soms vind je ook een deksel. Er werden ook beenderen in teruggevonden en kleinere kruiken erom heen begraven. De supervazen liggen her en der verspreid op een heuvel. Er zijn hele grote loodzware exemplaren bij. Sommigen staan rechtop, anderen liggen plat. Is dit zo gewild? Wie zal het zeggen.... Nu nog is het in Azië een gebruik om de mensen te begraven op een hoger gelegen plek buiten het dorp. Het is en zal een mysterie blijven. Een gebruik van een bevolkingsgroep waarvan de overlevering het niet heeft gehaald. De aanblik is indrukwekkend alsook de enorme kraters, ontstaan door de Amerikaanse bombardementen. Laos is van 1964 tot 1973 zwaar gebombardeerd door de US. Een feit is dat er nog meerdere sites zijn maar dat deze omwille van onontploft oorlogstuig maar mondjesmaat vrijgegeven kunnen worden om door toeristen bezocht te worden. Later op de avond bezoeken we de filmvoorstelling. De verschrikkingen en gevolgen van niet ontplofte bommen zijn hallucinant. Alleen hebben de Amerikanen nooit echt officieel oorlog gevoerd in Laos. De vele bombardementen staan dan ook geboekstaafd als de “secret war”. Naar het zuiden toe is de grensstreek met Cambodja een voor de hand liggende verklaring. In het noordoosten is het omwille van het communistische regime. Laos was een van de ‘domino-landen’ die van de US niet in communistische handen mocht komen. 30% van die bommen is niet ontploft, zodat er in het gebied nog steeds veel onontploft materiaal ligt (UXOs). De film laat een diepe indruk na. Men moet centimeter voor centimeter met een metaaldetector onderzoeken of er metaal aanwezig is en dan de grond afschrapen om te controleren om welk mogelijk springtuig het gaat. Ondanks de hulpprogramma’s zal het nog zeker 400 jaar duren eer de bevuilde omgeving is ontruimd. Grootscheepse campagnes en trainingen moeten voorkomen dat men nonchalant met het wapentuig omgaat. Negen keer op tien lukt het de lokale bevolking om de bom te openen en de springstof te recupereren. Hiermee kan men rotsblokken opblazen op de velden. Naast de springstof is ook het metaal gegeerd. Ik eet bijvoorbeeld met lepels gesmolten uit metaal van voormalige bommen. De recyclage creativiteit van de Laotianen is opmerkelijk. Zo zie ik een bbq uit racketomhulsel. Sommige huizen staan letterlijk op de lege bombehuizing. Of oud bommateriaal is verwerkt in tuinafrastering, olielampjes, bestek, bloempotten...

Geen opmerkingen: